Mấy năm gần đây, các hãng điện lạnh lớn cho ra sản phẩm với công nghệ inverter với quảng cáo là tiết kiệm điện vượt trội so với loại điều hòa thông thường. Tuy nhiên thực tế nhiều người dùng sử dụng có rất nhiều phản hồi khác nhau. Có người cảm thấy rằng không tiết kiệm hơn hoặc tiết kiệm không đáng kể. Có người lại thấy tiết kiệm được nhiều và khoảng 30% tiền điện so với điều hòa thông thường cùng công suất và thời gian sử dụng. Vậy đâu mới là câu trả lời chính xác cho câu hỏi này?
Tiến sĩ Nguyễn Xuân Tiên, Phó Chủ tịch Hiệp hội, giảng viên Đại học Bách Khoa Hà Nội là một người cởi mở và thân thiện. Ông nói người mua sắm điều hòa nhiệt độ hiện nay chịu một sự thiệt thòi lớn là không có cách nào kiểm chứng công suất làm lạnh của điều hòa ngoài việc chỉ biết dựa vào thông số của nhà sản xuất đưa ra. Bên cạnh đó, xét về mức độ tiết kiệm điện thì chưa đo đếm đuợc vì phụ thuộc vào chế độ vận hành của máy. Tại Việt Nam cũng chưa có điều kiện đo kiểm chính xác điều hòa công nghệ này tiết kiệm điện bao nhiêu so với điều hoà công nghệ khác.
Mặc dù công nhận điều hòa inverter có tiết kiệm điện nhưng TS. Nguyễn Xuân Tiên khẳng định không thể tiết kiệm điện đến 60% như quảng cáo. Ngoài ra, điều hòa inverter có tiết kiệm điện được hay không phụ thuộc vào thói quen sử dụng, nhiệt độ môi trường bên ngoài.
"Điều hòa inverter cũng như điều hòa thông thường đều hoạt động theo nguyên tắc chung của chu trình máy lạnh nén hơi. Khả năng làm lạnh hay năng suất lạnh của máy phụ thuộc vào điều kiện vận hành: nhiệt độ/độ ẩm trong nhà, nhiệt độ/độ ẩm ngoài trời... Năng suất lạnh ghi trên máy là do nhà sản xuất đưa ra, xác định trong một điều kiện vận hành xác định", TS. Nguyễn Xuân Tiên giải thích. Thông thường, năng suất lạnh nhà sản xuất đưa ra ở điều kiện nhiệt độ trong nhà 24oC, và nhiệt độ ngoài trời là khoảng 32oC -35oC.
Năng suất lạnh của máy phụ thuộc điều kiện vận hành theo nguyên tắc: "Nhiệt độ ngoài trời càng cao thì năng suất làm lạnh càng giảm, nhiệt trong nhà càng thấp thì năng suất lạnh cũng càng giảm, đồng thời tiêu thụ điện tăng lên".
TS. Nguyễn Xuân Tiên cho biết điều hòa bình thường hoạt động theo chế độ đóng ngắt máy nén lạnh để duy trì ổn định nhiệt độ trong nhà. Còn đối với điều hòa inverter, bản chất là sử dụng bộ điều tần để thay đổi tần số dòng điện nhằm kiểm soát số vòng quay của máy nén lạnh và do đó, kiểm soát được năng suất của máy mà không cần đóng ngắt, khởi động lại máy nén lạnh – một quá trình làm tăng tiêu tốn điện năng.
Cụ thể, khi được bật lên, máy nén của điều hòa inverter bắt đầu chạy thật chậm và điều này giúp làm giảm lượng điện tiêu thụ trong quá trình hoạt động ban đầu này. Tốc độ vòng quay của máy nén tăng lên cho đến khi đạt đến nhiệt độ trong phòng mong muốn và duy trì ở tốc độ đó để duy trì nhiệt độ trong phòng ổn định. Với điều hòa thông thường, máy nén sẽ luôn chạy ở tốc độ không đổi cho đến khi nhiệt độ trong phòng thấp hơn nhiệt độ mong muốn truớc khi tự động dừng hẳn máy nén. Máy nén sẽ khởi động chạy tiếp khi nhiệt độ phòng tăng lên lớn hơn nhiệt độ mong muốn. Do đó, máy nén của máy điều hoà thuờng phải khởi động chạy - dừng liên tục để ổn định nhiệt độ, còn máy nén điều hòa inverter chạy liên tục ở tốc độ thấp hơn, duy trì ổn định nhiệt độ trong phòng tốt hơn, tiết kiệm điện hơn trong quá trình khởi động - dừng.
"Điều hòa inverter chỉ thực sự tiết kiệm điện, khoảng 10%-20%, khi chạy liên tục và điều kiện nhiệt độ ngoài trời không quá nóng như thế này [tầm 38 oC trở lên –PV]", TS. Nguyễn Xuân Tiên nói. "Nếu nhiệt độ môi trường bên ngoài quá cao, máy sẽ phải chạy liên tục ở 100% năng suất thì máy điều hoà biến tần không tiết kiệm điện so với máy không biến tần. Nói cách khác, khi phải chạy cao tải, điều hòa inverter không có tác dụng tiết kiệm điện, thậm chí còn tốn điện hơn do phải tốn điện cho bộ chuyển mạch inverter".
Về những phản ánh điều hòa inverter chạy êm hơn, lạnh sâu hơn và tiết kiệm điện như nói ở trên, TS. Nguyễn Xuân Tiên cho rằng đó có thể không phải do điều hòa inverter mà bản thân điều hòa của những hãng nổi tiếng như Daikin, Mitsubishi… đã có tiếng về tiết kiệm điện, chạy êm rồi. Ông khẳng định lại lần nữa, điều hòa inverter chạy không liên tục, một vài tiếng mỗi ngày, và điều kiện nhiệt độ bên ngoài quá nóng thì chắc chắn không thể tiết kiệm điện.
"Chỉ những công sở, nhà hàng, khách sạn sử dụng hệ thống điều hoà inverter – tức nhiều thiết bị điện trong đó có điều hòa đều tích hợp công nghệ inverter – hoạt động liên tục thì mới tiết kiệm điện đáng kể", TS. Nguyễn Xuân Tiên nói.
Những ai nên mua điều hòa inverter?
Với những phân tích ở trên về điều hòa inverter, TS. Nguyễn Xuân Tiên không trả lời thẳng câu hỏi "Có nên mua điều hòa inverter hay không?" mà thay vào đó, theo ông câu hỏi nên là "Những ai mua điều hòa inverter thì phù hợp?".
Do điều hòa inverter đắt tiền hơn so với điều hòa thông thường nên phải nói rằng trước hết nó phù hợp với những gia đình dư giả hơn. Còn với những ai cho rằng cố chi một số tiền lớn ban đầu mua điều hòa inverter để hưởng thụ việc tiết kiệm hóa đơn điện hàng tháng trong chục năm trời cũng đáng thì nên nghĩ lại.
Đúng là điều hòa inverter tiết kiệm điện, nhưng nó phải ở trong điều kiện sử dụng liên tục và không chạy quá tải (nhiệt độ ngoài trời không quá nóng, nhiệt độ trong nhà đặt không quá thấp).
Cho nên, nếu gia đình bạn sử dụng điều hòa chỉ vào những ngày nắng nóng hoặc vào những thời điểm nhất định trong ngày như buổi tối thì với điều hòa thông thường và biết cách sử dụng thì cũng có thể tiết kiệm điện.
Về thắc mắc của người dùng đối với phòng chuẩn để điều hòa inverter có thể tiết kiệm điện, có thể nói nếu phòng không kín, cách nhiệt không tốt, cửa ra vào mở đóng nhiều thì dù dùng điều hòa inverter hay không inverter cũng không thể tiết kiệm điện.
Cách sử dụng điều hòa tiết kiệm điện là rất đơn giản: Nên đặt dàn nóng (dàn bên ngoài) ở nơi thoáng mát. Vệ sinh, rửa dàn ống, cánh quạt dàn nóng; vệ sinh bộ lọc khí, dàn ống dàn lạnh ít nhất 6 tháng/lần hoặc vào đầu mùa nóng. Khi vận hành nên cài đặt nhiệt độ trong phòng khoảng 26-28 oC, chỉ đủ để cảm thấy mát và dễ chịu. Không nên đặt nhiệt độ cho máy quá thấp. Nếu máy chạy lâu mà không thấy mát thì cần gọi kỹ thuật viên để kiểm tra, bảo duỡng máy.
Một sai lầm người sử dụng điều hòa thường mắc phải là khi bật điều hòa, người dùng thường đặt nhiệt độ ngay ở mức thấp nhất 16 oC để làm phòng mát nhanh. Thực tế, công suất của máy lạnh có giới hạn, khi trong phòng không đủ mát tức là máy lạnh không đủ sức làm mát cho phòng, dù cho chọn nhiệt độ 250C hay 160C cũng không thể thay đổi nhiệt độ thực tế.
